Nederlands Structuralisme
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Nederlandse architectuurstroming die ontstond in het midden van de 20e eeuw als reactie op het functionalisme, met de nadruk op gebouwen met een geometrische structuur opgebouwd uit kleinere, repeterende eenheden gerelateerd aan de menselijke maat.
Omschrijving
Het Nederlands Structuralisme, ook wel 'Forum-architectuur' genoemd naar het gelijknamige tijdschrift, kenmerkt zich door een opbouw uit kleinere, vaak identieke elementen die samen een grotere structuur vormen. Deze benadering, die soms doet denken aan een kristalrooster, heeft als doel de menselijke schaal en sociale interactie te bevorderen. Belangrijke architecten binnen deze stroming, zoals Aldo van Eyck en Herman Hertzberger, verzetten zich tegen de als uniform en anoniem ervaren grootschaligheid van het Nieuwe Bouwen. Ze legden de nadruk op flexibiliteit, gemeenschappelijke ruimtes en het zichtbaar laten van de constructie en gebruikte materialen. Het structuralisme was een internationale beweging, maar kreeg in Nederland een duidelijke eigen invulling, mede door de invloed van de Team 10-groep.
Kenmerken
Kenmerkend voor het structuralisme in de architectuur zijn gebouwen met een geometrische structuur, samengesteld uit vaak kleine eenheden die gerelateerd zijn aan de menselijke maat. Deze basiseenheden worden herhaald om een structuur te creëren die soms sculpturaal kan ogen. De gebouwen worden vaak opgezet als een soort ministad of dorp, met aandacht voor collectieve ruimtes en meerdere ingangen om sociale interactie te stimuleren. De constructie, zoals prefab betonelementen, en de gebruikte materialen, zoals betonsteen en baksteen, zijn dikwijls zichtbaar in het ontwerp. Flexibiliteit en de mogelijkheid tot toekomstige uitbreiding door het toevoegen van meer eenheden waren eveneens belangrijke principes.
Context en Ontstaan
Het structuralisme kwam op in het midden van de 20e eeuw als een reactie op het CIAM-functionalisme (ook wel rationalisme of het Nieuwe Bouwen genoemd), dat als te rationeel, anoniem en grootschalig werd ervaren. De structuralisten, waarvan velen deel uitmaakten van de internationale Team 10-groep, pleitten voor een meer humane architectuur waarin de gebruiker centraal staat en sociale contacten worden bevorderd. Het begrip 'structuralisme' in de Nederlandse architectuur werd internationaal erkend in 1974, maar ideeën die hiermee samenhangen, zoals 'configuratief ontwerpen', circuleerden al eerder. Het stimuleringsfonds voor Experimentele Woningbouw droeg in 1968 bij aan de realisatie van structuralistische woonprojecten.
Vergelijkbare termen
Structuralisme
Gebruikte bronnen: